مطالعه تطبیقی تأثیر جهانی شدن بر شهروندان ایرانی و سوئدی

مقدمه

بیان مسأله: اگرچه جهانی شدن پدیده‌ای فراگیر است، اما نحوه مواجهه ملت‌های مختلف با آن یکسان نیست؛ به گونه‌ای که می‌توان دو سر پیوستار «برخورد امنیتی» و «برخورد غیرامنیتی» با جهانی شدن را نزد کشورهای گوناگون مشاهده کرد. از این منظر مسئله اساسی‌ای که مطرح می‌شود این است که چگونه می‌توان تأثیرات ناشی از جهانی شدن را بر حوزه شهروندی مدیریت کرد تا شاهد امنیتی شدن این پدیده نباشیم.

 اهمیت: ورود به موضوع «جهانی شدن و شهروندی» از آن حیث برای جامعه ما اهمیت دارد که به اصلاح و ارتقای فرهنگ عمومی و در نتیجه کاهش آسیب‌پذیری‌ها و تهدیدات از ناحیه جهانی شدن، کمک می‌کند. بر این اساس موضوع دارای اهمیت کاربردی و راهبردی است.

ضرورت: ضعف مطالعات بومی در این زمینه و کم‌توجهی به پیمایش‌های میدانی که از وضعیت فعلی جامعه حکایت دارد، می‌تواند به وابستگی نظری و انزوای رفتاری منجر شود که هر دو تضعیف سیاست‌های شهروندی در کشور را در پی دارند.

سوال ها: سؤال اصلی این تحقیق این است که «شهروندان ایرانی و سوئدی نسبت به شهروندی جهانی چه نگرشی دارند»؟در این چارچوب، سؤال های فرعی تحقیق سازماندهی شده‌اند:

شهروندان ایرانی نسبت به دانش­های جهانی چه نگرشی دارند؟

شهروندان ایرانی نسبت به مهارت­های جهانی چه نگرشی دارند؟

شهروندان ایرانی نسبت به نگرش­های جهانی چه نگرشی دارند؟

شهروندان سوئدی نسبت به دانش­های جهانی چه نگرشی دارند؟

شهروندان سوئدی نسبت به مهارت­های جهانی چه نگرشی دارند؟

شهروندان سوئدی نسبت به نگرش­های جهانی چه نگرشی دارند؟

1. پیشینه تحقیق

در ارتباط با جهانی شدن و شهروندی، مطالعات بسیاری انجام و نتایج آنها منتشر شده است. با توجه به دیدگاه مقاله حاضر که به بررسی تأثیر جهانی شدن بر شهروندی جهانی تمرکز دارد، این منابع را می‌توان به دو دسته اصلی تقسیم کرد:

1-1. متون نظری معطوف به تأثیر جهانی شدن بر شهروندی

در این متون نویسندگان به مسائل نظری و استدلال‌های قیاسی ناظر بر میزان تأثیر انقلاب اطلاعات و فناوری ارتباطاتی بر حکمرانی و به تبع آن شهروندی می‌پردازند. اگرچه توجه به متون نظری در بحث حاضر ضروری است، اما برای سنجش نگرش جوامع هدف، کافی نیست، بنابراین درجه روایی این متون چندان بالا نیست. در همین زمینه می‌توان به نظرات نویسندگانی چون مانوئل کاستلز (Castells, 2006)، پیتر اسمیت (Smith, 2002)، جان بیلیس (بیلیس، 1388)،دیوید هلد Held, 2000))، آرت شولت (شولت، 1388)و رابرت دال (دال، 1379)  اشاره داشت.

2-1. متون تحلیلی معطوف به تأثیر جهانی شدن بر شهروندی

به دلیل غلبه رویکرد نظری در مطالعه پدیده‌ها در دانش سیاست، به رویکرد پیمایشی در بررسی رابطه بین پدیده‌ها کمتر توجه شده است که مطالعات مربوط به تأثیر جهانی شدن بر شهروندی و حکمرانی نیز از این امر مستثنا نیستند. با این حال مطالعات پیمایشی را می‌توان در آثار نویسندگانی چون پیتر اسمیت، خصوصا مطالعاتی که پیرامون تأثیر شبکه‌های اجتماعی، انقلاب ارتباطات و فناوری‌های اطلاعاتیبر روی شهروندان کانادایی داشته (Smith, 2002) و یالسنتان که در رساله در دانشگاه کوک در استانبول به بررسی تأثیر جهانی شدن بر رخدادهای فرهنگی توجه داشته (Yalcintan, 2005)، مشاهده کرد. پژوهشگران ایرانی علم سیاست نیز تحقیقات موردی محدودی با رویکرد تحلیلی و انجام پژوهش‌های میدانی داشته‌اند (مولایی، 1397 و غفاری هشجین، 1397).

بر این اساس مشخص می‌شود که وجه تمییز پژوهش حاضر با متون موجود این است که در این پژوهش، مسئله نظری به صورت یک مدل مفهومی مورد توجه بوده و مطالعه مقایسه‌ای جوامع هدف نیز با پیمایش میدانی بررسی شده است. بنابراین از تکیه صرف به مطالعات کتابخانه‌ای و نظری پرهیز شده و تلاش گردیده تا کمبود موجود در متون حاضر در خصوص بررسی جهانی شدن پوشش داده شود و از این حیث متن حاضر دارای نوآوری روشی و رویکردی است.

2. مبانی مفهومی و نظری

1-2. جهانی شدن

تعاریف متعددی از جهانی شدن ارایه شده که می‌توان آنها را در دودسته پروژه‌ای و پروسه‌ای از جهانی شدن قرار داد. محقق در این پژوهش، تعریف فرآیندی از جهانی شدن را مد نظر دارد؛ چرا که اقتضای رویکرد تطبیقی داشتن تلقی‌ای از موضوع است که در دو جامعه مشترک باشد و منحصر به ابعاد و یا ملاحظات صرفاً بومی نباشد. از این منظر جهانی شدن به معنی فرآیندهایی است که مردم در جوامع مختلف به‌واسطه آن در قالب جامعه واحد جهانی تعریف و جایابی می‌شوند(برای مطالعه در این خصوص نک.(Albrow 1990

2-2. شهروندی

شهروندی فراتر از یک موضوع، مسئله‌ای معطوف به حیات فرهنگی - سیاسی در حوزه عمومی است و می‌توان آن را مجموعه‌ای از آموزه‌ها معرفی نمود(Crick, 1999, p.13). اگرچه شهروندی در زمره مفاهیمی است که از دل تجدد و فرهنگ انسان اجتماعی دوره مدرنیته برخاسته اما در کشورها و دوره­های تاریخی مختلف، معانی متفاوتی داشته است (استیونسون، 1392، ص.11). با این حال از عناصرعمومی­شده­ای همچون حقوق، تکالیف، مسئولیت اجتماعی، مشارکت مدنی، هویت اجتماعی، ادغام اجتماعی، جامعه پذیری مدنی و هم­پذیری فرهنگی تشکیل شده است (خواجه­نوری، 1394، ص.67). ترنر از شهروندی، هویت و جماعت به عنوان منابع مرتبط با هم در شکل دادن به «شهر نیکو» و یا «شهر متعالی» سخن می‌گوید. آن­جا که ترنر از «جماعت سیاسی» به عنوان زمینه­ساز شهروندی سخن می­گوید، بحث­ها پیرامون دولت – ملت، مطرح می‌شودTurner, 1993, pp. 1-18). با این حال برخی معتقدند نادیده گرفتن اهمیت «احساس تعلق اجتماعی» و یا «احساس تعلق به مظاهر ملی» در مفهوم شهروندی از جمله مهم‌ترین ایرادات به برداشت ترنر بوده است. این حس شهروندی در واقع اصل عضویت یا عدم عضویت فرد در جامعه و جماعت (فراتر یا فروتر از حوزه ملی) را تعیین می­کند. در واقع نظام حقوقی و الزامات اجتماعی شهروندی متکی بر قوت و ضعف این احساس است(عاملی، 1380، ص.170).

3-2. شهروندی جهانی

متفکران بسیاری بر جهانی بودن هویت، شهروندی و حکمرانی اصرار داشته‌اند. کاستلز معتقد است که در عصر اطلاعات شاهد پیدایش هویت­های نیرومند مقاومی هستیم که در برابر امواج جهانی و فردگرایی رادیکال ایستادگی می­کنند (کاستلز و دیویدسون، 1382، ص.432). از دیدگاه ایشان جهانی شدن، هویت‌های چندلایه‌ای را در درون خود پدید آورده است. از یک طرف، ظرفیت انسان از محلی بودن، محلی زندگی کردن و محل­گرایی، به جهان بودن، در جهان زندگی کردن و خود را عضوی از جهان شش میلیاردی دانستن منتقل کرده است. از طرفی، فشرده شدن جهان واقعی تحت تأثیر وسائل ارتباط جمعی سریع، صنعت فرهنگی و همزمان ارتباطات، ظرفیت فزاینده‌ای را برای انسان فراهم آورده است و بنابراین، هویت فردی و اجتماعی نیز افق جهانی پیدا کرده است(خواجه نوری و دیگران، 1394، ص.70).

3. الگوی تحلیل: اصول شهروندی جهانی

شهروندی جهانی به مثابه یک نظریه، دارای اصولی است که عموماً تحت تأثیر نظریه و الگوهای حکمرانی جدید شکل گرفته‌اند(نک. شولت،1388). مهم‌ترین این اصول به عنوان راهنمای پژوهش حاضر عبارتند از:

1-3 . مشارکت سیاسی در اداره امور جامعه جهانی

مجموعه ترتیباتی که در عصر جهانی­شدن اتفاق افتاده؛ یعنی مرزها را دستخوش تغییرات کرده، انسان­ها را در پیوند تنگاتنگ با هم قرار داده، حوزه‌های اجتماعی را در هم تنیده و تفوق ساحت محوری انسان مدرن را زیر سؤال برده، همه و همه بر مشارکت انسانِ عصر ارتباطات در گسست از محدودیت­های پیشین و مشارکت در فرآیندهای جهانی تأکید دارند(Pateman, 1976, p. I).

2-3 . پاسخ­گویی در قبال افکار عمومی جهانی

بزرگترین مزیت مردم‌سالاری بزعم فلاسفه سیاسی امکان اعمال کنترل و نظارت- از طریق نهادهای دموکراتیک ـ بر عملکردهای حاکمان و صاحبان قدرت است (مکفرسون،1382،ص.19). به­عبارتی مردم‌سالاری مستلزم پاسخگویی در طیف وسیعی از عوامل و در مجاری متنوع و کانال­های گسترده­ و درگاه­های عمیق مشروعیت­ساز در قبال مردم به عنوان صاحبان امر است (رحمتی، 1391 الف،ص.157). بر این اساس شاهد شکل‌گیری عرصه‌ها و ساحت‌های نوینی در پاسخ‌گویی می‌باشیم که شهروند جهانی را از تعلقات بسته فروملی و یا ملی، رهایی بخشیده در ارتباط با منافع جهانی قرار می‌دهد.

3- 3. مسئولیت‌پذیری فراگیر

به واسطه افول حاکمیت در دوره جهانی‌شدن و صورت‌بندی و ساخت­یابی مجدد این سامان سیاسی در منظومه بین­المللی شدن دولت، مسئولیت صرفاً مسئله­ای محلی نیست (نک. رحمتی،1391 ب). در این­جا شاهد شکل‌گیری شبکه تعلقی خواهیم بود که فرامرزی بوده و از ایدئولوژی جهانی تا مکاتب محدود جغرافیایی، تبعیت می‌نماید. در این چشم‌انداز شاهدنوعی از مردم‌سالاری هستیم که به شهروند جهانی و نه ملی، قومی، نژادی و یا ... می‌اندیشد(نک. شولت، 1388، ص. 328).

4-3. شفافیت پیچیده و پویا

شفافیت را می‌توان محور مطالعات نوین در حوزه مردم‌سالاری‌ها لقب داد که توجه بسیاری از اندیشه‌گران را بخود معطوف ساخته است. اهمیت این موضوع تا بدانجاست که می‌توان ادعا کرد اهداف مردم‌سالاری در جوامع مدرن بدون وجود شفافیت محقق نمی‌شود. به همین خاطر است که شفافیت در جامعه جهانی اهمیتی دوچندان یافته و از آن به مثابه امری پیچیده و پویا یاد می‌شود. پیچیدگی آن به‌دلیل تنوع ابزاری و سطوح شفافیت در گستره جهانی است؛ و پویایی آن به تحول مستمر آن متناسب با رشد فناوری‌ها دلالت دارد. با این توضیح الگوی تحلیل نوشتار حاضر به صورت زیر قابل نمایش است.

نمودار شماره(1): الگوی شهروندی جهانی

بر این اساس شهروندی جهانی دارای چند ویژگی بارز خواهد بود. آکسفام، کنفدراسیون بین­المللی متشکل از 15 سازمان که در 98 کشور جهان با همکاری شرکا و متحدین خود در سراسر جهان، برای پیدا کردن راه­حل­های پایدار برای فقر و بی­عدالتی فعالیت می­کنند، ویژگی­های شهروند جهانی را چنین برمی­شمارد:

یک. نسبت به جهان وسیع­تر آگاه است و دارای حس ایفای نقش به عنوان یک شهروند جهانی می­باشد.

دو. به تفاوت و گوناگونی­ها احترام می­گذارد.

سه. نسبت به این جهان از لحاظ اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، فناوری و زیست­محیطی فهم مشخص دارد.

چهار. از بی­عدالتی اجتماعی منزجر و خشمگین شده است.

پنج. در طیف وسیعی از سطوح محلی تا جهانی، مشارکت و فعالیت می­کند.

شش. خواهان اقدام برای تبدیل شدن جهان به مکانی پایدارتر است.

هفت. مسئولیت اعمال خود را به عهده می­گیرد (به نقل از کشاورز، 1390، ص. 6).

با استفاده از عناصر و ویژگی‌های شهروندی جهانی می­توان شاخص­های زیر را برای طبقه­بندی و آزمون نمونه­های مشخص در  دو جامعه ایران و سوئد، استفاده کرد:

نمودار شماره (2) شاخص‌های طبقه‌بندی و آزمون نمونه‌های پژوهش

منبع: برگرفته از: کشاورز، 1390، ص. 6.

4. روش تحقیق

پژوهش حاضر به لحاظ هدف، کاربردی و به لحاظ رویکرد، توصیفی- تحلیلی و به لحاظ نحوه گردآوری داده‏ها، از نوع پیمایش میدانی است. در این پژوهش تلاش می‌شود پیوند بین مباحث تئوریک با کاربرد عملی دانش تئوریک در اولویت قرار گیرد. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل جمعیت کلی در دو کشور ایران و سوئد می‌شوند که در این پژوهش طبق اطلاعات موجود از آخرین آمارهای منتشر شده در ایران7992670(N) بوده است (منبع: وبگاه درگاه ملی آمار)که تعداد نمونه آماری را به 384 می‌رساند و در سوئد تا سال 2019، 10051728 (N) نفر بوده است
(source: worldometers website) که حجم نمونه آماری را به 384 می­رساند. با استفاده از فرمول کوکران محاسبه حجم نمونه (n) به قرار زیر به دست آمد:

Sweden: N (10,281,189) = (t (95%/1. 96) 2 p (. 5)q (. 5)N) / [(N-1)d (. 5)2+t2pq]

Iran: N (۷۹٬۹۲۶٬۲۷۰) = (t (95%/1. 96) 2 p (. 5)q (. 5)N) / [(N-1)d (. 5)2+t2pq]

همچنین با استفاده از فرمول مورگان (Morgan, 1970) نیز حجم نمونه بالاتر از یکصد هزار نفر به 384 در هر دو جامعه آماری می‌رسد.

5. تحلیل یافته‌ها

در جامعه آماری این پژوهش چنان که نمودار شماره3، نشان می­دهد، بیشترین فراوانی مربوط به خانم­ها (212 نمونه برابر با 55.20%) و کمترین فراوانی مربوط به آقایان (172 نمونه برابر با 44.79%) است. در خصوص نمونه سوئدی، همان­طور که نمودار 4 نشان می­دهد بیشترین فراوانی مربوط به خانم­ها (203 نمونه برابر با 52.86%) و کمترین فراوانی مربوط به آقایان (181 نمونه برابر با 47.13%) است.

     نمودار شماره(3): توزیع جنسیت پاسخ‌دهندگان ایرانی     نمودار شماره(4): توزیع جنسیت پاسخ‌دهندگان سوئدی

1-5. سنجش و ارزیابی شاخص­های دانش

در زمینه مؤلفه دانش، می­توان به شاخص­هایی از جمله یادگیری برای شناختن، عمل کردن، زیستن و با هم زیستن، آگاهی و توانایی به‌کارگیری فناوری‌های نوین اطلاعاتی، شناخت نظام‌های بین‌المللی، شناخت وابستگی و گرایش به تشکیل جامعه بشریت و آگاهی و احترام به ارزش ها، عقاید و حقوق دیگران اشاره کرد. در این­جا برای بررسی این شاخص­ها، ضروری است تا این شاخص­ها را تبدیل به مثال­های عینی کنیم. در این خصوص شاخص­های مورد نظر با احصا نظر متخصصان روان‌شناسی سیاسی، جامعه‌شناسی سیاسی و علوم تربیتی به صورت سؤالاتی طراحی شدند تا شاخص­های مورد نظر در زمینه دانش، مورد سنجش و ارزیابی قرار گیرند که نتایج زیر از این حیث حائز اهمیت است. لذا مؤلفه‌ها و گویه‌های پژوهش به ترتیب زیر هستند.

جدول شماره(1): توزیع متغیرها و مؤلفه­های شهروندی جهانی

از جمله مسائلی که مورد توجه بوده است، مسئله تسهیم اطلاعات در عرصه جهانی بوده است. در این خصوص دو موضوع مورد توجه قرار گرفت. نخست اینکه از آن­ها خواسته شد تا نظرشان را در مورد شفافیت و دسترسی به اطلاعات شخصی خود، اعم از اطلاعات مالی، آدرس محل سکونت، مشخصات خانواده و ... در دنیای مجازی، بیان کنند.

سؤال اول پژوهش: تا چه اندازه حاضر هستید اطلاعات مالی، آدرس سکونت و مشخصات خانواده­تان را دیگران در شبکه­های اجتماعی بدانند؟

جدول شماره (2): توزیع فراوانی دانش جهانی (نمونه ایرانی)

بنابراین از میان پاسخ­دهندگان ایرانی، تنها نزدیک به 2% حاضر بودند اطلاعات مالی آنها را دیگران در شبکه­های مجازی و در دنیای اینترنت بدانند. نزدیک به 88% از آن­ها حاضر به شفافیت اطلاعات خود در دنیای مجازی نبوده­اند.

جدول شماره(3): توزیع فراوانی دانش جهانی (نمونه سوئدی)

در میان پاسخ­دهندگان سوئدی، نزدیک به 67 درصد از آن­ها معتقد بودند که مشکلی با انتشار اطلاعات شخصی خود در شبکه­های اجتماعی و فضای مجازی ندارند. نزدیک به 10 درصد از آن­ها با انتشار اطلاعاتشان در فضای مجازی در تعارض بوده­اند.

سؤال دوم پژوهش: آیا مایل هستید که اطلاعات مالی و ملی کشورتان اعم از اطلاعات نظامی – امنیتی، وام­ها، بدهی­ها و ... در دسترس همه کشورها و سازمان­های بین­المللی قرار گیرد؟

جدول شماره(4): توزیع فراوانی دانش جهانی نسبت به دسترسی عمومی به اطلاعات مالی و ملی
(نمونه ایرانی)

موضوع دوم در خصوص شفافیت اطلاعات، این بود که از آن­ها خواسته شد تا در خصوص دسترسی همه کشورهای به اطلاعات ملی و مالی کشور اظهار نظر کنند، و بیان کنند که تا چه حد موافقند که اطلاعات مالی و ملی کشورشان اعم از اطلاعات نظامی و امنیتی، اطلاعات نسبت به مسائل و بدهی­های مالی، وام­های خارجی و ... را دیگر کشورها و سازمان­های غیردولتی بدانند. در این خصوص نزدیک به 90% از آن­ها معتقد بودند که مایل نیستند که سایر کشورها و نهادهای بین­المللی نسبت به اطلاعات مالی و ملی کشورشان، دسترسی داشته باشند. این موضوع در حالی است که بسیاری از اطلاعات مالی و ملی کشورها در دسترس سایر کشورها و نهادهای بین­المللی است.

جدول شماره(5): توزیع فراوانی دانش جهانی نسبت به دسترسی عمومی به اطلاعات مالی و ملی
(نمونه سوئدی)

بنابراین تنها 29% از پاسخ­دهندگان سوئدی مخالف انتشار اطلاعات مالی و ملی کشورشان بودند. نزدیک به 61% موافق انتشار اطلاعات کشورشان و در دسترس قرار گرفتن آن توسط سایر کشورها بوده­اند.

سنجش و ارزیابی شاخص آگاهی نسبت به جهانی­شدن، به همراه نگاه به سمت مؤلفه­های بومی، محلی و ملی، نشان­دهنده این موضوع است که نمونه مورد تحقیق، هم نسبت به مناسبات عصر جهانی­شدن بی­تفاوت است و هم به دلایلی از جمله شرایط ملی، دسترسی به مکانیزم­های بهره­وری از شهروندی بین­المللی و ... که در قسمت نتیجه­گیری بیان خواهد شد، ارزش­های ملی دارای اهمیت بسیار زیادی است.

2-5. سنجش و ارزیابی شاخص مهارت

در زمینه مؤلفه مهارت می­توان به شاخص­هایی همچون تفکر انتقادی، خلاقانه و عمل کردن مسئولانه در همه جنبه­های فکری و جهانی، توانایی کارگروهی و برقراری ارتباط مؤثر در گستره جهانی و عزت نفس و هویت ملی و جهانی، اشاره کرد. در این­جا و برای بررسی این شاخص­ها، بایستی این سنجه­ها و شاخص­ها را با توجه به معیارهای عینی که در خصوص مسئله شهروندی به صورت مقایسه­ای وجود دارد، مورد بررسی قرار داد که در زیر به برخی از آن­ها اشاره خواهد شد.

سؤال سوم پژوهش: اگر به شما بگویند برای رفع مشکلات بیکاری در استان محل سکونتتان نیازمند تأسیس پالایشگاه نفت هستیم، تا چه اندازه موافق هستید؟

جدول شماره(6): توزیع فراوانی عملکرد مسئولانه با دوگانه «رفع بیکاری»-«تأسیس پالایشگاه»
(نمونه ایرانی)

وقتی از نمونه­ها خواسته شده که از میان اولویت و اهمیت برای «از بین رفتن مشکل اشتغال و و رفع بیکاری»، «تأسیس پالایشگاه نفت»، و «عدم تأسیس آن» دست به انتخاب بزنند، نزدیک به 30 درصد مخالف و 61% موافق تأسیس یک پالایشگاه بوده­اند، این موضوع نشان‌دهنده این است که از نظر مخاطبین، مسئله اشتغال در درجات ابتدایی اهمیت قرار دارد و مسائل زیست محیطی به عنوان یکی از شاخص­های اهمیت در عصر جهانی شدن در حوزه اطلاعات و آگاهی در درجات بعدی. در این­جا «پالایشگاه» به عنوان نماد عصر مدرنیته مد نظر بوده و سنجش میزان رغبت جامعه آماری نسبت به آن، به عنوان مظهری از آگاهی در عصر جهانی­شدن محسوب می­شود.

جدول شماره(7): توزیع فراوانی عملکرد مسئولانه با دوگانه «رفع بیکاری»-«تأسیس پالایشگاه»
(نمونه سوئدی)

هنگامی که همین سؤال از شهروندان سوئدی پرسیده شد، نزدیک به 83% مخالف تأسیس پالایشگاه نفت یا فرآورده­های پتروشیمی در شهر محل سکونتشان بوده‌اند و نزدیک به 3% با این موضوع موافق بودند.

سؤال چهارم پژوهش: اگر برای رفع بلایای طبیعی، یک نهاد بین­المللی بخواهد همکاری کند، شما نسبت آن را با مسئله امنیت ملی چگونه می­بینید؟

جدول شماره(8): توزیع فراوانی مهارت همکاری­جویانه با نهادهای جهانی (نمونه ایرانی)

وقتی از نمونه­ها خواسته شد تا در این خصوص اظهارنظر کنند که برای از بین بردن بلایای طبیعی، آیا مایل هستند که نهادهای بین­المللی یا کشورهای دیگر مداخله­ای داشته باشند یا معتقدند کشورشان مستقلاً و بدون دخالت کشوری دیگر باید به برطرف کردن مشکلات دست زند، بسیاری از آن­ها مداخله یک سازمان بین­المللی یا همکاری یک کشور دیگر در حل بلایای طبیعی را در منافات با «امنیت ملی» دانسته­اند. نزدیک به 50 درصد از آن­ها معتقدند که کشور خودشان باید مستقلاً این مشکلات را برطرف کند. به­علاوه اینکه نزدیک به 23 درصد از آن­ها معتقدند که در صورت مشارکت سایر کشورها یا نهادهای دیگر، نهادهای نظارتی کشورشان باید در آن مداخله کنند. نزدیک 16% معتقدند که نهادهای غیردولتی بین­المللی در این مسائل باید مداخله کنند و این مداخله امنیتی نیست.

جدول شماره(9): توزیع فراوانی مهارت همکاری­جویانه با نهادهای جهانی (نمونه سوئدی)

نزدیک به 68% از شهروندان سوئدی موافق حضور فعال NGO‌ها در از بین بردن مشکلات و بلایای طبیعی در کشورشان بودند و نزدیک به 32 درصد موافق حضور دولت­های هم‌پیمان و نقش دولت محلی خود برای رفع بالایای طبیعی بودند.

3-5. سنجش و ارزیابی شاخص نگرش

در این خصوص می­توان به شاخص­هایی همچون مشارکت در اجتماع در سطح محلی، ملی و جهانی، مسئولیت‌پذیری در خصوص آینده جهان از ابعاد مختلف، دارای نگرش جهانی و دموکراتیک، متعهد به برابری و عدالت اجتماعی بودن، و متعهد به رشد و توسعه پایدار و حفظ محیط زیست بودن، اشاره کرد. در خصوص عملیاتی کردن این دیدگاه نزد جوامع و نمونه­های آماری متعدد، نیز می­توان و باید آن­ها را با توجه به محیط­های متعدد مورد ارزیابی قرار داد که در زیر به آن­ها اشاره خواهد شد.

سؤال پنجم پژوهش: فرض کنید که فیس بوک، یاهو و گوگل می‌خواهند در کشورتان دیتاسنتر داشته باشند، تا چه اندازه نصب آن را موضوعی امنیتی می­دانید؟

جدول شماره(10): توزیع فراوانی نگرش جهانی به ارتباطات و زیرساخت­های ارتباطی (نمونه ایرانی)

یکی از مسائلی که در خصوص نگرش می­توان به آن اشاره کرد، موضوع استقرار ترتیبات بین­المللی در مرزهای داخلی است. نگرش نسبت به این موضوع که آیا این ترتیبات موضوعی در مغایرت با منافع و امنیت ملی است، مسئله­ای بود که از نمونه مورد نظر خواسته شد تا در خصوص آن اظهارنظر کنند. نزدیک به 50 درصد از مخاطبان معتقدند که استقرار ترتیباتی شبیه به دیتاسنتر فیس­بوک، یاهو و گوگل در کشورشان، مسئله امنیتی است و حاضر به انجام آن نیستند.

جدول شماره(11): توزیع فراوانی نگرش جهانی به ارتباطات و زیرساخت­های ارتباطی(نمونه سوئدی)

هنگامی که این موضوع از شهروندان سوئدی پرسش شد، نزدیک به 62% آن­ها موافق استقرار دیتاسنتر فیس­بوک، یاهو و گوگل در کشورشان بودند.

سؤال ششم پژوهش: تا چه اندازه معتقدید اتباع خارجی مقیم کشور بایستی به موطن اصلی خود بازگردند؟

جدول شماره(12): توزیع فراوانی نگرش جهانی به مسئولیت متعهدانه جهانی(نمونه ایرانی)

سنجش نگرش مخاطبان نسبت به اینکه مثلاً عراقی­ها یا افغانستانی­ها آیا شهروندانی برابر با آن­ها و دارای حقوق همسنخ با آن­ها در گستره جهانی محسوب می­شوند، به این موضوع ارتباط وثیقی داشته است که آن­ها تا چه اندازه معتقدند که افغانستانی­ها یا عراقی­های مهاجر در ایران، بایستی به موطن اصلی خود برگردند یا خیر. مفروض این سؤال نیز این سؤال است که آیا و تا چه اندازه نمونه مورد نظر به این معتقد است که «وطن»، «مرز» و «سرزمین» مختص به یک نژاد و یا یک ملت دارای خاطرات مشترک است. موضوع مهم در این­جا این است که نزدیک به 73 درصد از مخاطبان معتقدند که مهاجران بایستی به «موطن اصلی» خود بازگردند.

جدول شماره(13): توزیع فراوانی نگرش جهانی به مسئولیت متعهدانه جهانی(نمونه سوئدی)

نزدیک  به 40% از ‌شهروندان سوئدی موافق خروج اتباع سایر کشورها از کشورشان بودند و نزدیک به 58% آن­ها مخالف خروج اتباع کشورهای دیگر از کشورشان بودند.

سؤال هفتم : تا چه حد مایل هستید در کمپین بین­المللی مبارزه با حشره کش­ها مشارکت داشته باشید؟

جدول شماره(14): توزیع فراوانی نگرش جهانی به تکالیف (نمونه ایرانی)

یکی دیگر از مؤلفه­های نگرش جهانی، مشارکت در مناسبات مربوط به بشر در عصر جهانی­شدن است. در این قسمت از نمونه آماری خواسته شده تا بگوید آیا و تا چه حد حاضر است که در کارزار مبارزه با حشره­کش­ها دخیل باشد، که نزدیک به 34% از آن­ها معتقدند که تمایلی به مشارکت در این ترتیبات ندارند.

جدول شماره(15): توزیع فراوانی نگرش جهانی به تکالیف (نمونه سوئدی)

وقتی همین سؤال از شهروندان سوئدی پرسیده شد، نزدیک به0.86%از آن­ها موافق مشارکت در این سطح بودند و نزدیک به 13% مایل به مشارکت با حشره­کش­ها نبودند.

سؤال هشتم پژوهش: به نظر شما عدم الحاق ایران به موافقتنامه آب و هوایی پاریس تا چه اندازه آینده شخص شما را تحت­الشعاع قرار می­دهد؟

جدول شماره(16): توزیع فراوانی نگرش جهانی به تعهد زیست­محیطی جهانی (نمونه ایرانی)

همچنین موضوع دیگری که می­توان از آن به عنوان شاخصی برای مشارکت در اتخاذ ترتیبات جهانی در عصر جهانی­شدن ذکر کرد، این است که تا چه حد به سمت ترتیباتی از جمله موافقتنامه­های محیط زیستی و آب و هوایی تمایل وجود دارد. الحاق کشورها به موافقتنامه­های آب و هوایی یکی از معیارها و موازینی است که می­توان در این خصوص از آن سخن گفت. از نمونه مورد نظر خواسته شده تا نظر خود را در خصوص الحاق ایران به موافقتنامه آب و هوایی پاریس اعلام کرده و بگوید که تا چه حد معتقد است که این موافقتنامه بر شرایط زندگی شخصی او تأثیر می­گذارد، نزدیک به 55 درصد معتقد بوده­اند که این موافقتنامه­ها تأثیری بر زندگی شخصی آن­ها ندارد.

جدول شماره(17): توزیع فراوانی نگرش جهانی به تعهد زیست­محیطی جهانی (نمونه سوئدی)

 هنگامی که این سؤال از شهروندان سوئدی پرسیده شد، نزدیک به 77% از آن­ها موافق پیوستن به موافقتنامه­های آب و هوایی و تأثیر مستقیم آن در زندگی خود بودند و نزدیک به 20 درصد تأثیر مستقیمی بین این دو نمی­دیدند.

سؤال نهم پژوهش: آیا مایل هستید در قبال هر زباله­ای که بر روی زمین انداخته­اید، 50 هزار تومان جریمه شوید؟

جدول شماره(18): توزیع فراوانی نگرش جهانی به حفاظت از میراث بشری(نمونه ایرانی)

در خصوص رشد و توسعه پایدار محیط زیست از آنها خواسته شده است تا بین این دو متغیر یکی را انتخاب کنند، نخست «آلوده کردن محیط زیست» و دوم «مسئولیت­پذیری و انتقادپذیری». نزدیک به 67 درصد از نمونه مورد نظر اینگونه پاسخ داده­اند که در قبال «آلوده کردن محیط زیست»، «حاضر نیستند که جریمه­ای را پرداخت کنند. » وقتی از آن­ها پرسیده شد که بگویند «آیا مایل هستید در قبال هر زباله­ای که بر روی زمین انداخته­اید، 50 هزار تومان جریمه شوید؟»، نزدیک به 33 درصد از آن­ها موافق جریمه شدن در این خصوص بودند.

جدول شماره(19): توزیع فراوانی نگرش جهانی به حفاظت از میراث بشری(نمونه سوئدی)

قریب 91% سوئدی­ها موافق پرداخت جریمه در قبال نقض محیط زیست بودند و نزدیک به 6 درصد با این موضوع مخالفت کردند.

نتیجه­گیری

جهانی­شدن شاخص­ها و مؤلفه­های بسیاری را بر مردم‌سالاری بار کرده است که از جمله این شاخص­ها می‌توان به تغییراتی که معیارهای دموکراتیک شفافیت، پاسخ­گویی، مسئولیت و مشارکت ایجاد کرده است، اشاره داشت. در همین زمینه می­توان به مسئله بنیادین شهروندی نیز توجه داشت. شهروندی در عرصه و عصر جهانی­شدن دستخوش تغییراتی شده است که این تغییرات به ویژه بر بنیان­های سه­گانه دانش، مهارت و نگرش استوار بوده است. با در نظر گرفتن متغیرهای مستقل و مداخله­گر، این پژوهش به دنبال ارزیابی و سنجش درجه شهروندی بین­المللی در دو کشور ایران و سوئد بود و به واسطه همین موضوع دو جامعه آماری مورد بررسی قرار گرفت. همان‌طور که نتایج به دست آمده نشان می­دهد، رویکرد کلی در شهروندان ایرانی، با شهروندی بین­المللی فاصله دارد و در خصوص شهروندان سوئدی بیشتر با شاخص­ها و مؤلفه­های شهروندی همگرا است که نگاهی به شاخص­ها و نتایج به دست آمده مؤید این موضوع بوده است. یکی از دلایل این موضوع در ایران را می‌توان مسئله اهمیت ویژگی­ها و متغیرهای ملی و نگرش کلی روان‌شناختی سیاسی ایرانیان به ترتیبات بین­المللی دانست. همچنین از دیگر متغیرهایی که سبب این رویکرد ایرانیان شده است، بدبینی تاریخی نسبت به نظام و تحولات بین­الملل بوده است.